استانیزددر مرکز ایران در قلمرو سلسله جبالمرکزی ایران بین عرض های جغرافیایی 29 درجه و 48 دقیقه تا 33 درجه و 30 دقیقه شمالیو طول جغرافیایی 52 درجه و 45 دقیقه تا 56 درجه و30 دقیقه شرقی از نصف النهار مبدأقرار گرفته است. استانیزداز شمال و غرب به استاناصفهان ازشمال شرقی به استانخراسان ازجنوب غربی به استانفارسو از جنوب شرقی به استانکرمانمحدود می شود. استان یزد در حدود 72156 کیلومتر مربعوسعت داشته و تقریباً 37/4درصد از وسعت کل ایران را در بر می گیرد .

آب و هوای استانیزدبه علت قرار داشتن بر روی کمربند خشکجهانی دارای زمستانهای سرد و نسبتاً مرطوب و تابستانهای گرم و طولانی و خشک است. براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375، جمعیت استان 750769 نفر بوده که از اینتعداد 15/75 درصد جمعیت شهری و 85/24 درصد جمعیت روستایی را تشکیل داده اند .

یزد به معنی پاک و مقدس است و شهریزدنیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدساست. به لحاظ شرایط اقلیمی استان یزد وضعیت کشاورزی در این استان مطلوب نیست وامکان بهره برداری از آب های سطحی در کشاورزی بسیار کم است. شرایط خاص مناطق حاشیهکویر نظیر میزان اندک باران حرکت ماسه های روان ، پدیدهکویرزایی مراتع فقیر کمبود منابع تأمین آبموجب شده تا 28 درصد وسعت استان یزد فاقد بهره دهی اقتصادی باشد .

مهمترینمناطق کشاورزی استان دشتهای یزد، اردکان، بهادران، بهاباد، هرات، مروت، چاهک وابرکوه است. محصولات کشاورزی استان شامل انار، پسته، بادام، غلات، آفتابگردان،انگور، پنبه، چغندر قند و کنجد است .

استان یزد به لحاظ زمین شناختی دارایذخایر بسیار عظیممعدنی است. معادن مهماین استان مانند آهن چغارت، مرمر بورق، ماسه سنگ متکسانه، سرب کوتک نقشی مهم وسازنده در تحولات اقتصادی و عمرانی استان داشته است .

شهرستان بافق

شهرستان بافق با مركزيت شهر بافق، در فاصله يك‌صدوبيستكيلومتري جنوب‌خاوري يزد و در ارتفاع 927 متر از سطح دريا قرار دارد. مردم بافقعلاوه بر استفاده از خرما، از الياف و شاخه های اين درخت پادری، بادبزن، كلاهحصيری، ريسمان تهيه می کنند. مهم ترين صنايع دستی اين شهرستان را قالی‌بافی، صابونپزی، كرباس بافی، جارو، بادبزن، حصير و پادری تشكيل مي‌دهد كه به مناطق ديگر نيزصادر می شود. به علت وجود درختان خرما در اين منطقه؛ صنايع دستي وابسته به نخل دراين شهرستان رونق فراوان دارد. هم‌چنين اين شهرستان به لحاظ وجود معادن غني بسيارداراي اهميت بوده و شغل بسياري از مردم آن معدن‌كاري است. شهرستان بافق از مكان‌هايتاريخي و ديدني متعددي برخوردار است. امام‌زاده عبدالله‌بن موسي‌بن‌جعفر(ع)، مسجدجامع (قرن 12 هـ.ق)، مسجد سراستخر، مسجد امام حسين(ع)، مسجد حاج حسين، مسجد چهاردهمعصوم(ع)، مسجد فاطميه بافق و مسجد فاطميه آهن‌شهر، مسجد صاحب‌الزمان(ع) مباركه،‌حسينيه امام‌زاده و مسجدحاجي سيد حسن از جمله ديدني هاي اين منطقه محسوبمي‌شوند.

مکان های دیدنی و تاریخی

آرامگاه عبدالله‌، باغ تيتو، پير مراد، چشمه پيروزی، خانه های پيشين، خانههای وحشی بافقی، قاضی مير جعفر، قلعه كافر، مسجد جامع، مدرسه علميه و محله لرد ازمهم‌ترين مكان‌هاي ديدني و تاريخي شهرستان بافق به شمار مي‌آيند.

صنايع و معادن

از معادن بافق می توان معدن آهن چغارت، در 14 كيلومتری شمال خاوری شهر بافق،معدن آهن چادرملو، معدن آهن سه چاهون، معدن ناريگان و معدن سرب و روی كوشك در شمالخاوری شهر بافق و معادن زير زمينی مس، سرب، روی و زغال سنگ را نام برد.

کشاورزی و دام داری

جايگاه جغرافيايی اين ناحيه سبب شده كه هميشه دست‌خوش كم آبی باشد. شورهزارها نه تنها با خاك های شور و قليايی خود، عامل ركورد كار كشاورزی می شوند، بلكهكاهش بازدهی فرآورده های كشاورزی را به دنبال دارند. با وجود اين شغل بيش تر مردمبافق كشاورزی بوده است. از مهم ترين فرآورده های كشاورزی اين شهرستان می توان گندم،جو، پنبه، روناس، نارنج، پسته و خرما را نام برد که هرساله مقداری از اين فراوردهها به نقاط ديگر صادر می‌شود. نخلستان های بافق بيش از 400 هزار اصله درخت خرمادارند، كه ‌در شكوفايی اقتصاد آن تأثير زيادی داشته اند.

مشخصات جغرافيايي

شهرستان بافق در جنوب خاوری استان يزد و در كنار راه آهن تهران – كرمان قراردارد. اين شهرستان از شمال به شهرستان اردكان، از باختر به شهرستان های يزد ومهريز، از جنوب به استان كرمان و كوير لوت و از خاور به كوير لوت محدود می گردد. آبو هوای شهر بافق، در تابستان ها گرم، اما در زمستان ها ملايم تر از ديگر نواحیاستان يزد است. ريزش باران بيش تر در زمستان و بهار روی می دهد. در بخش باختر وجنوب خاوری بافق تپه های ريگ روان وجود دارد، كه بلندی آن ها از چند متر تجاوز نمیكند. بزرگ‌ترين نمك زار استان يزد، يعنی كوير درانجير و در شمال باختری اينشهرستان، در اثر شوراب های رود شور به وجود آمده است. مراتع شهرستان بافق از گونهفقير است و بالا بودن تبخير و نامناسب بودن ميزان بارندگی سبب شده است، كه مراتعخوب نيز دوام چندانی نداشته باشند. مراتع لرد شيطور جزو بهترين مراتع استان يزد میباشند. طبق سرشماری سال 1375جمعيت شهرستان بافق 41835 نفر شامل 9027 خانوار بودهاست، كه از اين شمار 20738 نفر مرد و 21097 نفر زن بوده اند. مردم بافق سخت كوش،متدين، ميهمان نواز، پاك انديش، آزاده و وطن دوست هستند. بافقی ها ايرانی الاصل وآريايی نژادند و به زبان فارسی و لهجه شيرين محلی سخن می گويند. همه مسلمان و پيرومذهب شيعه جعفری می باشند. فاصله هوايی بافق تا تهران 599 كيلومتر و فاصله زمينی آنتا يزد 117، تا چغارت 7، تا زرند 157، تا تهران 794، تا اردكان 17 كيلومتراست. باگشايش راه آهن بافق – بندرعباس و انجام طرح راه آهن بافق- مشهد، اين شهر از جايگاهاقتصادی ويژه ای برخوردار شده و رونق تازه ای يافته استوجه تسميه و پيشينه تاريخي

بافق از شهرهای پيشين و تاريخی استان يزد به دليل جايگاه طبيعی، جغرافيايی وارتباطی خود در دوران های گوناگون مورد توجه بوده و بارها مورد چپاول سركشان وكشورگشايان قرار گرفته است. اين شهرستان پيش از اسلام جزو قلمرو هخامنشيان،اشكانيان و ساسانيان بوده است. در روزگار ساسانيان منطقه يزد، از جمله شهر بافق روبه آبادانی نهاد و از جايگاه ويژه ای برخوردار شد. بافق، در روزگار عثمان بن عفانبه دست مسلمانان گشوده شد و در نيمه دوم سده سوم هـ. ق، يعقوب ليث صفاری بر اينمنطقه دست يافت. در روزگار ديلميان، فخر الدوله ديلمی و از سال 536 تا 718 هـ . قاتابكان يزد بر اين ناحيه حكومت كردند و نماينده ای به بافق فرستادند. در زمان آلمظفر، صفويان و حاكمان دوره تيموری، شهر بافق گسترش يافته و آباد شد. در حمله افغانها به ايران، به مردم منطقه يزد، از جمله شهر بافق خسارت وارد شد و اين شهر، بهقلمرو محمود و اشرف افغان درآمد. در دوره نادرشاه افشار و جانشينان او، شهر بافقتابع ايالت يزد بود و محمد تقی خان و بازماندگانش بر اين ناحيه حكمرانی داشتند

نگاهي به معادن سنگ آهن مركزي ايران - بافق

شهرستان بافق در ‪ ۱۲۰كيلومتري جنوب شرقي شهر يزد داراي منابع زير زميني متنوعياست و از جمله مناطق معدن خيز كشور به شمار مي‌رود.

سنگ آهن چغارت ، چاه گز و سه چاهون ، منگنز ناريگان ، فسفات اسفوردي ، سرب وروي كوشك و معدن مرمريت بيشه در ، از مهمترين معادن بافق هستند.

شركت سهامي خاص معادن سنگ آهن مركزي ايران در ‪ ۱۰كيلومتري شمال شرقي شهر بافقو در حاشيه مركزي ايران قرار دارد.

اين شركت در سال ‪ ۱۳۵۰براي اكتشاف و بهره‌برداري از كانسارهاي آهن منطقه بافقتوسط سازمان ذوب آهن ايران سابق تاسيس شد و هم اكنون يكي از واحدهاي مهم زير مجموعهشركت تهيه و توليد مواد معدني ايران و بزرگترين‌شركت توليد كننده سنگ آهن دانه‌بنديو كنستانتره كشور است.

بلوك معدني بافق با ذخيره بيش از يك سوم سنگ آهن كشور بعنوان مهمترين زون آهندار ايران شناخته شده‌است.

به دنبال عمليات اكتشافي انجام شده ، از سال ‪ ۱۳۴۰تاكنون در اين منطقه بيش از ‪ ۳۸آنومالي آهن دار با ذخيره نزديك به ‪ ۱/۷ميليارد تن شناسايي شده كه مهمترينآنها معادن چغارت ، سه چاهون، آنومالي شمالي، ميشدوان و چاه‌گز هستند.

شركت سنگ آهن مركزي ايران ، بزرگترين توليدكننده سنگ آهن دانه بندي كشور طي ‪ ۳۰سال گذشته است كه از سال ‪ ۱۳۵۰عمليات استخراج سنگ آهن در معدن چغارت را آغازكرد.

اين معدن طي اين مدت، سنگ آهن مورد نياز كارخانه ذوب آهن اصفهان و برخي صنايعفولادسازي كشور را تامين كرده و از سال ‪ ۸۰تاكنون به جمع صادر كنندگان سنگ آهنپيوسته است.

هم‌اكنون از دو معدن "چغارت" و "سه چاهون" سالانه هشت ميليون تن سنگ آهن استخراجمي‌شود كه نيمي از آن سنگ آهن دانه‌بندي شده‌است و بطور مستقيم براي مصرف دركارخانه ذوب آهن اصفهان و صادرات استفاده مي‌شود و مابقي نيز در كارخانه فرآوريچغارت به كنسانتره سنگ آهن تبديل مي‌شود.

معدن چغارت
با ذخيره زمين شناسي ‪ ۲۰۷ميليون تن در ‪ ۱۰كيلومتريشمال شرقي شهر بافق واقع شده و ارتفاع اوليه آن از سطح دريا ‪ ۱۲۸۶متر بوده است.

ذخيره قابل استخراج اين معدن ‪ ۱۷۷/۲ميليون تن برآورد شده كه ‪۹۵/۶ميليون تنآن به دليل عيار بالا و فسفر پايين، پس از خردايش بصورت مستقيم قابل مصرف دركارخانجات فولاد است و مابقي آن براي پر عيارسازي به كارخانه فرآوري ارسال مي‌شود.

عمليات بهره‌برداري از اين معدن از شهريور سال ‪ ۵۰آغاز شد و تا پايان سال ‪ ۸۵بالغ بر ‪ ۹۷ميليون تن سنگ آهن از آن استخراج شده است.

عمليات استخراج در اين معدن به صورت روباز و با استفاده از شاول‌هاي الكتريكي باحجم بيل هفت متر مكعب و كاميون‌هاي ‪ ۳۲و ‪ ۶۵تني صورت مي‌گيرد.

* معدن سه چاهون
اين معدن كه در ‪ ۴۷كيلومتري شمال شرقي شهر بافق واقعشده از نظر زمين شناسي در سازندهاي پركامبرين پسين ايران مركزي قرار داشته و منشاءآن آتشفشاني رسوبي است.

اين معدن مشتمل بر دو آنومالي است كه در فاصله سه كيلومتري يكديگر قرار دارد ومجموع آنها داراي ‪ ۱۴۴/۵ميليون تن ذخيره معدني است كه ‪ ۹۵ميليون تن آن با متوسطعيار آهن ‪ ۳۷/۲درصد و فسفر هشت درصد، قابل استخراج است.

بهره‌برداري از اين معدن در سال ‪ ۱۳۸۴آغاز شد و طي برنامه‌ريزي انجام شدهسالانه ‪ ۳/۴ميليون تن سنگ آهن از آن استخراج و پس از خردايش در كارخانه سنگ شكنبا ابعاد كوچكتر از ‪ ۳۰۰ميليمتر، توسط راه‌آهن به كارخانه فرآوري چغارت منتقلمي‌شود.

عمليات اوليه طراحي معدن در سال ‪ ۱۹۷۰ميلادي توسط مهندسين مشاور شوروي سابقانجام شد و بر اساس طراحي‌هاي انجام شده ‪ ۱۷۷ميليون تن سنگ آهن از اين معدن قابلبرداشت خواهد بود.

* كارخانه فرآوري
به منظور پر عيارسازي كانسنگ‌هاي پر فسفر چغارت و كمعيار سه چاهون ، كارخانه فرآوري با ظرفيت توليد سالانه ‪ ۳/۲ميليون تن كنسانترهسنگ آهن احداث شده و توليد سنگ آهن دانه‌بندي شده هم چهار ميليون تن است.

اين كارخانه كه در سال ‪ ۸۴به بهره‌برداري رسيد شامل دو خط توليد مستقل برايسنگ آهن كم عيار و پر فسفر چغارت و سنگ آهن كم عيار سه‌چاهون مي‌باشد.

مقدار خوراك ورودي كارخانه براي هر دو خط توليد جمعا ‪ ۵/۷ميليون تن در سالبوده و ظرفيت توليد هريك از خطوط توليد سالانه ‪ ۱/۶ميليون تن كنسانتره است.

در اين واحد ، سنگ آهن پرفسفر و كم عيار پس از خردايش در آسيابهاي خود شكن وگلوله‌اي ، توسط دستگاههاي جدايش مغناطيسي شدت پايين و بالا، پر عيار و آماده ارسالبه واحدهاي فولادسازي مي‌شود.

طرح احداث كارخانه آگلومراسيون به ظرفيت ‪ ۸۰۰هزار تن و طرح آماده‌سازي و بهرهبرداري از آنومالي سه چاهون از جمله طرح‌هاي در دست اقدام در شركت سنگ آهن مركزيايران - بافق است.

واحد نمونه كشوري در سال‌هاي ‪ ۸۲ ، ۸۰و ‪ ۸۳صنعت برگزيده سبز در سال‌هاي ‪ ۸۱و ‪ ۸۳و صادركننده نمونه سال ‪ ۸۵از جمله افتخارات معادن سنگ آهن مركزي ايران- بافق است.

معدن سنگ آهن چغارت در فاصله 133 کیلومتری جنوب شرقی یزد و 13 کیلومتری شمال شرقی شهرستان بافق واقع شده است. راه ارتباطی معدن به شهرستان بافق و یزد، جاده آسفالته و راه آهن است. این منطقه دارای آب و هوای خشک بوده و حرارت و گرمای تابستان حداکثر به 48 درحه سانتی گراد می رسد. به دلیل پتانسیل معدنی عظیم منطقه در تیرماه 1340 به دنبال بررسی های مقدماتی توسط مهندسین ایرانی و خارجی عملیات اکتشافی به صورت سیستماتیک شامل حفر چاه، تونل، ترانشه و مطالعات زمین شناسی و ژئوفیزیک بر روی کانسار انجام گرفت. عملیات اکتشافی تکمیلی در سال 1354 با ذخیره معادل 216 میلیون تن به پایان رسیده و گواهینامه کشف آن صادر شده است. بهره برداری از معدن فوق که نخستین معدن سنگ آهن ایران است، از سال 1350 توسط شرکت سنگ آهن مرکزی ایران آغاز گردیده است. این معدن از تاریخ شروع بهره برداری تا کنون، همه ساله سنگ آهن مورد نیاز کارخانه ذوب آهن اصفهان را در حد استانداردهای مورد قبول به شرح زیر تأمین نموده است: